2023 yılında başlayan açıkALAN, Avrupa Birliği CultureCivic: Kültür Sanat Destek Programı tarafından tarafından finanse edilen ekoloji odağında Kaş’ta, Bergama’da ve Hemşin’de gerçekleştirilecek 2 haftalık kamusal sanat atölyeleri içeren kamusal, katılımcı ve mekâna özel performans üzerine bir eğitim ve yaratım projesidir. Proje ile kentler, kültürler, sınıflar arası diyalogu yaratıcı yöntemlerle geliştirmek için halkın sanatla kurduğu ilişkiyi dönüştürerek “katılımcı” kılmak, kamusal sanatın bilinirliğini arttırmak amaçlanmıştır.
Peki sosyal etki nedir? Sosyal etki özellikle sivil toplum alanında faaliyet gösteren mücadele eden her aktörün projesiyle, inandığı yolda attığı adımla toplumda veya bir grupta yarattığı değişimdir. Yani sosyal etki, uğruna çalışılan “toplumsal faydanın” değerler sistemine uyumlanma, özdeşleşme, benimseme ve daha iyi olma hali…
Biz de açıkALAN projenin etkisini görünür bir hale getirmek ve neyi nasıl ve neden değiştirdiğimizi anlatmak için ekip ile ilk olarak “değişim teorisi” çalışması gerçekleştirdik. Bu çalışma ile projenin nihai hedefinin ne olduğu saptanmış ve daha sonra bu etkisinin ölçülmesi için yöntemler belirlenmiştir. Proje dosyalarını derinlikle inceleyerek kapsamlı bir beyin fırtınası ile hazırladığımız değişim etki şemasını ekip olarak sizlere sunuyoruz.
Değişim teorisini terimsel olarak projenin vizyonunu; hedef kitle ile faaliyetleri, bu faaliyetlerin sonuçlarını ve en son nihai amacını ilişkisel şekilde birleştiren ve bağlamları temiz bir sayfa üzerinde gösteren bir yol haritamız olarak tanımlayabiliriz.
açıkALAN’ın değişim teorisi uygulamasında sosyal etki danışmanı Tuba Emiroğlu’nun katkılarıyla birlikte etki odaklı düşünme modeli benimsendi. Bu modelde ekip olarak projenin yola çıkış hikayesinden başlayarak “Değişim yaratmak için bir hedefimiz var mı?” sorusunu sorduk ve açık, net bir nihai amaç belirledik. Daha sonra tersine haritalama yöntemi ile bu amaç doğrultusunda atılan her adımın nihai amaca ulaşmadaki etkisini sorguladık. “Etkisi nedir?” sorusunu tekrarlayarak devam ettiğimiz çalışmada projenin sonuçlarını amaca yönelik ortaya koyarken özgün faydalarının daha görünür olduğu kanaatindeyiz.
Buna göre açıkALAN projesinin uzun vadedeki hedefi yani misyonu:
“Diyaloğa alan açan otonom bir sanatsal ağ yaratmak için kamusal sanat ve katılımcı sanatın bilinirliğini arttırmak” şeklindedir.
Nihai amaç bir okyanusa benzetilecek olursa uzun vadede ona ulaşacak akarsular daha kısa sürede gerçekleşecek, projenin sonuçları olarak düşünebilir. Ekip olarak nihai amacımıza ulaşırken 3 ana akarsu hattı üzerinden ilerledik. Bu hatlar sırasıyla birbirini kapsayacak şekilde nihai amaca sanat alanıyla, gruplar arası diyalogla ve çevre mücadelelerine, iklim krizine dikkat çekmek olarak belirlenmiştir. Bu sayede sanatsal değişim, farklı aktörlerin bir araya gelmesi ve ortak toplumsal hafıza, bilinç çerçevesinde projenin hizmet ettiği sonuçlar ortaya konmuştur.
açıkALAN projesinin amacı doğrultusunda ulaşacağı sonuçlar:
- Kentler/kültürler/sınıflar vb. arası diyalogu yaratıcı yöntemlerle geliştirir.
Bu sonuca ulaşırken aynı zamanda mücadele yöntemlerinin bilgisini ortaklaştırır ve kültür sanat alanında çalışan gruplar arasındaki işbirliğini arttırır.
- Toplumsal meseleler (Bu proje bazında ekolojik yıkım ve iklim krizi) ve dezavantajlı grupları yaratıcı yöntemlerle görünür hale getirir.
- Performansın/sanatın seçkinci /merkezi yapısını dönüştürür.
- Yerel sanatçıların kapasitesini arttırır (kaynaklara erişim, organizasyonel gelişim, know how)
- Yerel halkın sanat alanıyla kurduğu ilişkiyi başlatır, dönüştürür.
Projenin sonuçları amaç ile ilişkilendirilirken aynı zamanda bu sonuçların etki edeceği hedef kitle de daha detaylı olarak ayrılmıştır. Hedef kitle, projenin aktivitelerine doğrudan veya dolaylı yoldan katılacak ve etkilenecek “Kime etki ediyor?” sorusunu yönlendirdiğimiz kitlelerdir. Projenin atölye çalışması etkinlikleri temel olarak Kaş, Bergama ve Hemşin’deki grupları kapsamaktadır. Ulaşılması hedeflenen sonuçlar bağlamı ile hedef kitle zenginleşmiş ve çeşitlenmiştir.
Projenin etki edeceği hedef gruplar;
- Kamu
- Sanatçılar
- Politika yapıcılar
- Atölye katılımcıları
- Yerelde yaşayan kültür sanat
Tüketicileri ve izleyicileri
- Yerel halk
- Yerel sanatçılar
- Kültürel yapılar
- Aktivist gruplar
- İlgili alanlardaki öğrenci,
Yerelde yaşayan genç gönüllüler
Bir sene sürecek açıkALAN projesinin etkinliklerini ise 15 günlük 3 şehirde gerçekleşecek atölye çalışmaları, çalışmaların sunumu, seminerler, performans videoları ve etki videoları oluşturmaktadır. Değişim teorisi haritasında bu etkinlikleri nedensel bağların hepsi ile uyumlu, nihai amaca ve sonuçların “etkisine” yönelik hedef kitlelere hitap edecek şekilde yerleştirdik. Böylece her etkinliğin en azından 6 farklı hedef grubu ile bir sonuca hizmet ettiği ve sonuçların da misyon ve vizyon ile uyumlu olduğu bir şema elde ettik.
Şemayı aşağıda sizlere sunarken sosyal etki ölçümünün projenin sürdürülebilirliğini sağlama yolunda önemli bir yöntem olduğunu düşünüyor ve bunu veri bazlı ölçmeyi ekip olarak önemsiyoruz. Bu sebeple değişim teorisi şemasını ortaya koyduktan sonra etkiyi ölçebilmek için birden fazla gruptan veri topladığımız karma bir metodoloji takip etmekteyiz. Bu yöntemlerden bazıları:
- Anket videoları: Projeden alınan memnuniyete dair anket soruları belirli bir gruba uygulanmaktansa katılımcı sanat atölyesine katılanlar, atölyede gönüllülük yapanlar, performansları izleyenler ve projeyi takip eden yerel halk ile kısa röportaj videoları olarak sunulacak.
- Gözlem defterleri: Projenin atölye esnasında değişim etki gönüllülerinin atölye ile tutacakları gözlem notları ve görüşlerden oluşmaktadır.
- Masa başı araştırması: Proje dosyalarının taranması
Projenin ilerleyen dönemlerinde kümülatif veri grubuna sahip olmayı, bu etkinin yıllar içerisinde katlanarak büyüdüğünü ölçmeyi temenni ediyoruz. Projenin ön ziyaretlerini gerçekleştirirken bir sorun peşinde yaşamı onarmaya çalışan sivil toplum, gönüllüler, Çarpan etkisinin altını çizerken ve bu üç şehirden yola çıkarak kentler arası diyologun katılımcı sanat yolu ile artarak kültür sanat camiasındaki algı değişimini görmenin mümkün olduğuna inanıyoruz.
Projenin değişim etkisi sadece bu şemayla sınırlandırılabilir mi? Ya da bu etki sadece hedef gruplarına mı yönelik? Sadece kendi içimizde bile sanat direktörü Şule Ateş ve proje koordinatörü Alper Akça ile çalışırken proje asistanı olarak bendeki etkilerini düşündükçe bile sosyal etkinin bundan fazlası olduğunu söylemek mümkün kendi adıma…
Ön ziyaretler esnasında yollarda geçen sohbetlerin, camdan dışarıyı seyrederken ve ne için orada olduğumuzu düşünmenin tetiklediği çıkış yolları, çözüm arayışları projeyi sunduğumuz kitleler dışında arkada bunun için çabalayan her bireyi de değiştiriyor ve dönüştürüyor. Yaşamı onarmak için çalışan sivil toplum camiasını görmek, sesini duyurmak isteyen halkla temasa geçmek ve bir şeyler daha iyi olsun, güzel olsun, kalıcı olsun diye mücadele veren aktörlerin; projenin atölye çalışmaları daha başlamadan ekibe, iştirakçilere ve sohbet ettiğimiz insanlara dokundukları etkilerden birkaçı da umut, motivasyon ve farkındalık….
İstanbul’da yaşayan genç bir üniversite öğrencisi olarak umudumuzun elimizden alındığı, istihdam ve geçim dertlerinin yakamızı bırakmayacağını bildiğimiz ve dünya için devamlı tehlike çanlarının çaldığını hatırlatan haberlerle çevrili bir nesil olduğumuzu hatırlatmak istiyorum. Geleceğimi kaynak sıkıntısına, bürokratik engellere, “ne olacak halimiz” diyerek iç geçiren ve katılaşarak engele dönüşen anlayışlar karşısında sivil toplumda geçirmeyi düşlerken beni harekete geçiren ve gençler olarak da ihtiyacımız olan yaratabileceğimiz “etki”nin umut ışığını görebilmek olduğunu düşünüyorum. Herkesi davet ettiğimiz kamusal ve açık alanlar sadece mekânsal bir anlam ifade etmekle kalmıyor projemiz, düşünce alanları da açıyor açıkALAN.
Düşünmek, sorgulamak ve fark edip harekete geçmek için!
Serra BELDAĞ / açıkALAN Projesi
